جزوه درس مالیه عمومی دکتر ولی رستمی

بخشی از متن فایل
با توجه به اینکه مخارج یا هزینههای عمومی، یکی از موضوعات اصلی مالیه عمومی به شمار
میرود لذا در این فصل آن را مورد بحث قرار میدهیم. مخارج عمومی که ناشی از وظایف دولت
است تحت تأثیر این موضوع و به موازات تحولات آن، تغییر و تحول یافته است. در قانون بودجه کل
کشور ۱۳۸۵ و ۱۳۸۶ از مخارج عمومی تحت عنوان «مصارف دولت» نام برده شده است و قبلاً
تحت عنوان هزینههای عمومی در قوانین بودجه سالانه کل کشور درج میشد. در این فصل ضمن
تعریف مخارج عمومی، به بررسی انواع آن در چارچوب دستهبندیهای متداول میپردازیم و سپس
طبقهبندی آن را در قانون بودجه کل کشور سالهای اخیر مورد بحث و بررسی قرار میدهیم.
-۱ انواع هزینههای عمومی
قبل از بررسی انواع هزینههای عمومی، لازم است تعریفی از این موضوع ارائه دهیم و مفهوم آن
را روشن کنیم. همانطور که قبلاً نیز بیان شد، دولت برای انجام وظایف و فعالیتهای خود ناگزیر به
استفاده از کالاها و خدمات مورد نیاز است که بایستی برای تحصیل آنها مبالغی را پرداخت کند.
بنابراین میتوان گفت که مخارج یا هزینههای عمومی، بهای کالاها و خدماتی است که دولت به
منظور انجام وظایف و فعالیتهای خود میپردازد.
هزینههای عمومی از ابتدای شکلگیری دولتها و پیدایش مالیه عمومی، همراه با تغییر و تحول
مفهوم دولت و وظایف آن در حال تغییر و تحول بوده و انواع آن نیز دستخوش تغییر و دگرگونی
شده است. در گذشته کلاسیکها هزینههای عمومی را به دو دسته مخارج عادی و مخارج فوق العاده
تقسیم میکردند. در دیدگاه این مکتب، مخارج عادی مخارجی است که دولت به تناسب وظایفی که
بر عهده دارد به طور معمول و مستمر هزینه میکند و مخارج فوقالعاده به هزینههای غیر مستمر،
اتفاقی و استثنایی اطلاق میشود مانند مخارج جنگی، مخارج حوادث غیر مترقبه و مخارج مربوط به
سرمایهگذاریهای دولت.
در مالیه جدید با توجه به تغییر و تحول وظایف دولت و کارکردها و وظایف جدید مالیه
عمومی، تقسیمبندی قدیمی فوق جایگاهی ندارد. زیرا مخارجی که قبلاً فوقالعاده تلقی میشد مانند
مخارج سرمایهگذاریهای دولتی، امروزه جنبه استمرار به خود گرفته است. در مالیه عمومی جدید،
هزینههای عمومی را عمدتاً از دو جهت اداری و اقتصادی ط قهب بندی میکنند و انواع آن را
برمیشمارند.
)۱-۱ طبقهبندی هزینههای عمومی از جهت اداری
در این روش هزینههای عمومی را بر اساس هزینههای عملیات اداری و خدمات وزارتخانهها و
سازمانهای دولتی مختلف دستهبندی میکنند و سپس هزینههای هر دستگاه بر حسب موضوع
هزینه به طبقات دیگری تقسیم میشود. جمع کلیه طبقات فرعی نشان میدهد که دولت برایهداف و وظایف خود چقدر هزینه میکند.
)۲-۱ طبقهبندی هزینههای عمومی از جهت اقتصادی
بر اساس این روش که متداولتر است هزینههای عمومی به سه گروه تقسیم میشوند :
TM هزینههای عمومی مصرفکننده ثروت یا هزینههای عمومی جاری
TM هزینههای عمومی توزیع کننده ثروت یا هزینههای عمومی انتقالی
TM هزینههای عمومی تولید کننده ثروت یا هزینههای عمومی سرمایهگذاری
)۱-۲-۱ هزینههای عمومی مصرفکننده ثروت یا هزینههای عمومی جاری
این گروه هزینههایی هستند که ثروت عمومی را برای تأمین نیازهای عمومی و انجام وظایف
جاری دولت به مصرف میرسانند و شامل حقوق کارمندان و خرید لوازم مورد نیاز اداری است و
معمولاً استمرار دارد و به آن هزینههای اداری نیز میگویند.
)۲-۲-۱ هزینههای عمومی توزیع کننده ثروت یا هزینههای عمومی انتقالی
این دسته، هزینههایی هستند که دولت در مقابل پرداخت یا انجام آنها مستقیماً کالا یا
خدمتی را دریافت نمیکند و در واقع هزینههایی هستند که درآمد یا قدرت خرید را از یک واحد
اقتصادی به واحد دیگر به طور بلاعوض انتقال میدهند. به همین خاطر اصطلاحاً هزینههای انتقالی
نامیده میشوند.
این هزینهها خود به سه گروه، شامل هزینههای انتقالی اجتماعی، هزینههای انتقالی مالی و
هزینههای انتقالی اقتصادی تقسیم میشوند.
• هزینههای انتقالی اجتماعی
هزینههایی هستند که دولتها در جهت مقابله با فقر و کمک و حمایت از اقشار محروم و
آسیبپذیر جامعه مصرف میکنند. این نوع هزینهها در اثر تحولات اقتصادی و اجتماعی پس از
انقلاب صنعتی و توسعه اقتصادی کشورها و بروز بحرانهای اجتماعی و اقتصادی پس از جنگهای
جهانی اول و دوم که دولتها را وادار به دخالت در امور اجتماعی و اقتصادی کرد پدیدار شده است.
هزینههای مذکور به دو صورت جمعی و انفرادی انجام میگیرد. هزینههای انتقالی اجتماعی جمعی
معمولاً در قالب کمکهای اقتصادی و مالی دولت به مؤسسات و نهادهای عامالمنفعه عمومی و غیر
دولتی و از جمله شهرداریها و مؤسسات خیریه صورت می پذیرد. هزینههای انتقالی اجتماعی
انفرادی شامل کمک و حمایت از فقرا، بیکاران، معلولان و بیمههای اجتماعی کارگران است.