جزوه حقوق بین الملل خصوصی ۲

بخشی از متن فایل
۳ -وضعیت بیگانگان در ایران از عصر صفویه تا امروز
تا قبل از عصر صفویه، رفتار دولت ایران با بیگانگان، براساس قوانین داخلی ایران و بصورت یکجانبه بوده است .
اما در دوران سلطنت صفویه و باز شدن پای دولت ها ی غربی و استعمارگر در قرن ۱۷ میالدی ، بعضی از
دولت ها ی خارجی به وسیله نمایندگان خود در صدد برآمدند که برای اتباع خود در ایران، به موجب فرامین
۱۲
و یا معاهدات، حقوق و مزایایی به دست آورند .برای نمونه« برادران شرلی » (دو تن از اتباع انگلیس)، در
نتیجه مذاکرات با شاه عباس صفوی موفق شدند فرمانی از وی به دست آورند که به موجب آن اتباع انگلیس
وسایر مسیحیان بتوانند به ایران رفت و آمد کرده و در این سرزمین توقف نمایند .همچنین از حیث جان و
مال و مذهب در امان باشند .بر طبق این فرمان، مسیحیان مجاز بودند که مراسم مذهبی خود را آزادانه و به
طور آشکار در ایران انجام دهند و به هر تجارتی که بخواهند اشتغال ورزند .
دوران رژیم کاپیتوالسیون
در عصر قاجاریه، به موجب معاهده ننگین ترکمان چای که در مورخه ۱۱ فوریه ۱۱۲۱میالدی مطابق با ۵
شعبان ۱۲۴۳ قمری، بین دولت ایران و دولت روسیه منعقد گردید ،رژیم کاپیتوالسیون به نفع روسیه حاکم
شد و به مدت یک قرن، سیاست خارجی ایران را از هر حیث تحت نفوذ خود قرار داده و چنانکه بعد از آن هم
هر کشوری با ایران معاهده منعقد می نمود، پایه واساس آنرا معاهده ترکمان چای قرار می داد و از امتیازات
آن استفاده می کرد .یکی از مضرّات آن معاهده ننگ آور از بین رفتن استقالل قضایی ایران بود، زیرا براساس
این معاهده، حق قضاوت و تعقیب و اجرای مجازات درمورد اتباع روس به دولت روس اعطا شده بود . و نهایتا
در ۱۴ دسامبر ۱۲۲۱( مطا بق با ۱۳۱۱ ه.ش( معاهده ای بین دولت ایران و دولت روسیه منعقد گردید که
باعث لغو رژیم کاپیتوالسیون شد.
گفتاردوم( تعریف بیگانه
بیگانه در لغت، به معانی مختلفی آمده است:« غیر، ناآشنا، مقابل خودی، اجنبی ، غریبه و …» ولی در
اصطالح حقوقی، در مقابل تبعه است.
بیگانه در زبان انگلیسی ” Alien ” و در زبان عربی« االجنبی » نامیده می شود وبیگانه شخصی است که
بعنوان شهروند یا تبعه کشوری که در آن زندگی می کند شناخته نشده است .
منظور از وضعیت بیگانگان نیز، حقوق و تکالیفی است که اشخاص، در خارج از کشور متبوع خود، به لحاظ
خارجی بودن دارا هستند .
در حقوق انگلیس، از بیگانه ( foreigner-Alien ( تعاریف زیر ارائه شده است: «خارجی و بیگانه کسی
است که در یک کشور خارجی متولد شده است وشهروند و تبعه محسوب نشود » .در تعریفی دیگر آمده :
«کسی که نه شهروند کشورهای مشترک المنافع باشد، نه شهروند کشورهای تحت حمایت دولت بریتانیای
کبیر و نه شهروند جمهوری ایرلند، بیگانه نامیده می شود» .
به طور کلی، بیگانگان را می توان به دو دسته تقسیم کرد :
» الف(اشخاص حقیقی بیگانه، ب( اشخاص حقوقی بیگانه «
۱۳
۱ -اشخاص حقیقی بیگانه :اشخاص حقیقی بیگانه که موضوع اصلی این مبحث است را می توان به شش
دسته عمده طبقه بندی کرد: ۱ -بیگانه عادی؛۲ -بیگانه مجرم فراری؛ ۳ -بیگانه مهاجر؛ ۴ -بیگانه پناهنده؛
۵ – بیگانه مأمور ۶ -بیگانه آواره .
الف( بیگانه عادی
افرادی هستند که به طور معمول در کشورها زندگی یا به این کشورها مسافرت می کنند .بیگانگان عادی را
می توان به دو دسته تقسیم نمود (بیگانه مقیم و بیگانه مسافر(.
۹ )بیگانه مقیم
بیگانگان مقیم، اشخاصی هستند که به صورت دائم و یا موقت در کشوری به غیر از کشور اصلی خود اقامت و
سکونت دارند و در آنجا به کار و فعالیت می پردازند.
شایان ذکر است، که اقامت در کشوری دیگر، باید با اخذ اجازه از مقامات صالحیتدار آن کشور باشد .که این
اجازه ممکن است بصورت اجازه اقامت دائم و یا موقت باشد. اجازه اقامت دائم از طرف کشور پذیرنده ممکن
است برای اشخاص صالحیتدار علمی،متخصصان و تجار صادر گردد و پروانه اقامت سالیانه تمدید می شود .
ولی اجازه اقامت موقت، برای بیگانگانی که برای گردش، ادامه تحصیل و یا درمان به کشوری می روندصادر
می شود.
۲ )بیگانه مسافر
بیگانه مسافر، کسی است که با هر هدفی از قبیل مسافرت و یا تجارت که مدت زمان آن کمتر از اقامت موقت
است، به کشوری دیگر رفته و در آنجا اقامت می نماید. فرق بین بیگانه مسافر و اقامت موقت آنست که، مدت
اقامت بیگانه مسافر کمتر از اقامت موقت می باشد و همچنین ممکن است در بعضی از کشورها برای اقامت
بیگانه مسافر نیازی به اخذ اجازه( ویزا )از دولت پذیرنده نبوده، در حالیکه برای اقامت موقت حتماً نیاز به اخذ
مجوز از دولت پذیرنده می باشد.
ب ( بیگانه مجرم فراری
بیگانه مجرم فراری، شخصی است که در کشوری مرتکب جرم شده و برای فرار ازمجازات به کشوری دیگر فرار
می نماید . بیشتر دولت ها، پناه دادن به مجرمین و حمایت از آنها را روا ندانسته و حتی با انعقاد معاهده با
دیگر کشورها، استرداد مجرمین بعمل می آید .الزم به توضیح است در بعضی از کشورها بین مجرمین عادی و
مجرمین سیاسی فرق قائل می شوند و تحویل مجرم سیاسی به کشور متبوعه اش را روا نمی دانند.
شاید قدیمی ترین متنی که پناه دادن به مجرمان را جرم محسوب کرده ، قانو ن حمورابی باشد که در ماده
پانزدهم آن، مجازات پناه دادن به بردگان فراری را اعدام تعیین کرده بود