جزوه احکام کسب و کار پیرامون عقود تجاری اسلامی

بخشی از متن فایل
۱ .شرایط صحت معامله
هر چند عقود و قرارداد های مالی مشروع و معتبر تنوع زیادی دارند، اما همه آنها واجد
شرایطی مشترک هستند که شرایط اساسی صحت معاملات نامیده میشود. این شرایط
به قرار زیر می باشند:
 قصد طرفین
مراد ما از قصد، این است که طرفین معامله باید در انجام معامله اراده داشته باشند و
متوجه اعمال و رفتار خود باشند. به این معنا که شخص معامله کننده باید واجد سطحی
از هوشیاری و عقلانیت باشد و علم داشته باشد که چه عملی از او سرزده است، و آثار و
تبعات آن چیست. برای آگاهی از قصد، نیازمند لفظ یا فعل یا اشاره ای هستیم که از آن
حکایت نماید. فقدان قصد به هر دلیلی که باشد نظیر جنون، صغیر بودن و یا خواب و
مست بودن، سبب ابطال عقد است. به این معنی که هرگاه طرفین معامله یا یک طرف
از آنها قصد انجام معامله را نداشته باشند، معامله منعقد شده به لحاظ فقدان قصد باطل
است. به عنوان مثال معاملهی فردی که به سبب استفاده از مسکرات و یا مواد روانگردان
عقل و هوش و حواسش از کار افتاده و معانی لغات و الفاظ را درک نمی کند، به سبب
فقدان قصد، معامله منعقد شده، باطل میباشد.
 رضایت طرفین
رضایت در حقیقت مرحلهای بعد از وجود قصد است که شخص به لحاظ وجود خصایص
و شرایطی خاص، متمایل و راغب به انجام معامله میشود. اگر هریک از طرفین
رضایتشان مخدوش باشد، معامله غیرنافذ محسوب گردیده و تنها با الحاق رضایت بعدی،
چنین عقدی می تواند معتبر باشد. به عنوان مثال، ممکن است کسی به دیگری بگوید:
خانهات را رایگان به من منتقل کن، در غیر این صورت تو یا یکی از اعضای خانواده ات
را خواهم کشت. و از منظر عرف و عقل، شخص تهدید کننده قادر به انجام چنین تهدید
باشد و شخص تهدید شونده نیز قادر به دفع معقول و مطلوب تهدید از خود نباشد،
چنین معامله ای غیر نافذ است و تنها پس از فراهم شدن شرایط با اعلام رضایت بعدی،
عقد صحیح می باشد و در غیر این صورت باطل و بی اثر خواهد بود. (عقد غیرنافذ به
معنای عام کلمه، به هر عقدی گفته میشود که دارای اثر حقوقی نباشد، اما به معنای
خاص، عقدی ناقص است که قابلیت کمال دارد و با ضمیمه شدن رضای بعدی، حیات
حقوقی مییابد.)
 بلوغ ، عقل ، رشد (اهلیت)
اهلیت به توانائی قانونی شخص برای دارا شدن یا اجرای حق گفته میشود. توانائیِ دارا
شدن حق، اهلیت تمتع و توانائی اجرای حق، اهلیت استیفاء نامیده میشود.
اصولاً هر شخص میتواند صاحب حق باشد و با توجه به از میان رفتن بردگی، نداشتن
اهلیت تمتع، جنبه استثنائی دارد و محدود به موارد مشخص شده در قانون است. اما
برخی از اشخاص با وجود آنکه میتوانند طرف حق وارد شوند اما از اعمال آن حق
محروم شدهاند. نداشتن اهلیت استیفا را، «حَجر» می گویند و کسی که فاقد این اهلیت
است محجور نامیده میشود. محدوده افراد فاقد این حق در نظامهای قضائی مختلف
متفاوت است. اما معمولاً مجنونین و دیوانگان، سفها و کمخردان (غیر رشید) و کودکان
قبل از رسیدن به سن قانونی از اهلیت برای اعمال بخشی یا تمامی حقوق خود برخوردار
۱ نیستند.